İhtiyati haciz, vadesi henüz gelmemiş yahut ödeme emri henüz tebliğ edilmemiş olan bir alacağın tahsilini güvence altına almak amacıyla yapılan hacizdir. Para alacaklarına ilişkin mevcut olan veya ileride gerçekleştirilecek olan takibin sonucunun güvence altına alınması için mahkeme kararı ile borçlunun mal varlığına el konulmasını sağlayan geçici bir hukuki korumadır.
Muaccel olan alacaklar bakımından kanun herhangi bir şart aramadan ihtiyati haciz istenebileceğini öngörmüş ancak henüz vadesi gelmemiş muaccel olmayan alacaklar için kanun koyucu bir takım sebeplerin varlığını aramıştır. Bu durumlar;
– Borçlunun belli bir yerleşim yerinin olmaması
– Borçlunun taahhütlerinden kurtulmak maksadıyla mallarını gizlemesi, kaçırması veya kendisinin kaçmaya hazırlanması yahut kaçması ya da bu maksatla alacaklının haklarını ihlal eden hileli işlemlerde bulunması.
– Konkordato (konkordatonun tasdiki talebinin reddi halinde ihtiyati haciz istenebilir)
– Tasarrufun iptali davasında (tasarrufun iptali davası açılmadan veya dava ile birlikte, ihtiyati haciz istenebilir.)
Alacaklı yetkili mahkemeden doğmuş yahut doğmamış alacağını teminen ihtiyati haciz talep edebilir. Mahkeme bu talebi kabul ederse alacaklının yüzde 10 ile yüzde 15 arasında değişen bir teminat yatırmasına karar verir. Bu teminat yatırılmadan mahkeme ihtiyati haciz kararı veremez.
İhtiyati haciz talebinde bulunabilmek için alacağın muhakkak paraya ilişkin olması gerekir. Ancak para alacağının kaynağının veya bağlı olduğu belgenin herhangi bir önemi yoktur.
Ayrıca ihtiyati tedbir talebinde bulunulacak söz konusu alacağın rehinle teminat altına alınmamış olması gerekmektedir. Eğer alacak rehinle teminat altına alınmışsa, rehinli malın kıymetinin alacağı karşıladığı oranda ihtiyati haciz istenmesi mümkün değildir. Ancak rehin teminatı dışında kalan kısım için ihtiyati haciz istenebilir.
İhtiyati haciz kararının verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde alacaklının ihtiyati haciz kararının icrasını istemesi gerekmektedir. Kararın icrası bu sürede istenmezse, ihtiyati haciz kararı kendiliğinden kalkar ve daha sonra uygulanmaz.
İhtiyati haczin kaldırılması için kanunda iki yol öngörülmüştür. Bunlar itiraz ve teminattır. İhtiyati haciz kararının gerçek anlamda kaldırılması itiraz üzerine mümkündür. Teminat karşılığında ihtiyati haciz kararı tam olarak kalkmamakta, teminat üzerinde devam etmektedir.
İhtiyati haciz kararına itiraz; borçlular ve menfaati ihlal edilen üçüncü kişiler itiraz yoluna başvurabilir. Borçlu yalnızca; mahkemenin yetkisine, ihtiyati haciz sebeplerine ve teminata dayanarak itiraz edebilir. Üçüncü kişiler ise mahkemenin yetkisi haricinde diğer iki sebebe dayanma imkanlarına sahiptirler.
İhtiyati haczin kaldırılması için başvurulacak olan ikinci yol teminattır. Bu imkan yalnızca borçluya sağlanmış üçüncü kişilere bu hak verilmemiştir. İhtiyati haciz talebinin kabulü halinde, ihtiyati haciz mutlak anlamda değil, ihtiyaten haczedilen şey üzerinden kaldırılır, teminat üzerinden devam eder. İhtiyati haciz koyduran alacaklı eğer haksız çıkarsa, borçlunun ve üçüncü kişilerin haksız ihtiyati hacizden kaynaklanan zararlarını tazmin etmek zorundadır.
