Hukuk Muhakemeleri Kanunu, davaların birleştirilmesi ve ayrılmasını konusu madde 166 vd. da düzenlenmiştir. Mülga kanun dönemindeki düzenlemeye göre benzer sebeplerden doğmuş olma ibaresi eklenmiş ve istinaf aşamasında birleştirme yapılabilmesi değişiklikleri düzenlemeye eklenmiştir.
Madde 166- (1) Aynı yargı çevresinde yer alan aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılmış davalar, aralarında bağlantı bulunması durumunda, davanın her aşamasında, talep üzerine veya kendiliğinden ilk davanın açıldığı mahkemede birleştirilebilir. Birleştirme kararı, ikinci davanın açıldığı mahkemece verilir ve bu karar, diğer mahkemeyi bağlar.
(2) Davalar, ayrı yargı çevrelerinde yer alan aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılmış ise bağlantı sebebiyle birleştirme ikinci davanın açıldığı mahkemeden talep edilebilir. Birinci davanın açıldığı mahkeme, talebin kabulü ile davaların birleştirilmesine ilişkin kararın kesinleşmesinden itibaren bununla bağlıdır.
(3) Birleştirme kararı, derhal ilk davanın açıldığı mahkemeye bildirilir.
(4) Davaların aynı veya birbirine benzer sebeplerden doğması ya da biri hakkında verilecek hükmün diğerini etkileyecek nitelikte bulunması durumunda, bağlantı var sayılır.
(5) İstinaf incelemesi ayrı dairelerde yapılması gereken davaların da bu madde hükmüne göre birleştirilmesine karar verilebilir. Bu halde istinaf incelemesi, birleştirilen davalarda uyuşmazlığı doğuran asıl hukuki ilişkiye ait kararı inceleyen bölge adliye mahkemesi dairesinde yapılır.
Düzenlemenin ilk fıkrası, aynı yargı çevresinde bulunan davaların hangi hallerde birleştirileceğini belirlemiştir. Buna göre, aynı yargı çevresinde yer alan davaların birleştirilebilmesi için; davalar aynı yargı çevresinde bulunması, davaların, aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılmış olması, davaların arasında bağlantı bulunması gerekmektedir. Bahsedilen koşulların varlığı halinde, talep edilmesi üzerine yahut mahkemece re’sen birleştirme kararı verilebilir. Birleştirme, ilk davanın açıldığı dosyada gerçekleştirilir. Karar ise, ikinci davanın açıldığı mahkeme tarafından verilir. Bu karar, ilk davanın açıldığı mahkemeyi bağlar. Birleştirme kararı, yargılamanın her aşamasında verilebilir.
Yasanın ikinci fıkrası ise, ayrı yargı çevrelerinde yer alan davaların birleştirilme şeklini düzenlemektedir. Bu halde birleştirme kararı verilebilmesi için; davaların, ayrı yargı çevresinde bulunması, davaların, aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılmış olması, davalar arasında bağlantı bulunması ve talepte bulunulması gerekmektedir.
İlk fıkradaki düzenlemeden farklı olarak ikinci fıkrada birleştirme olması için talep şartı öngörülmüştür. Düzenlemenin devamına göre birleştirme kararı, derhal ilk davanın açıldığı mahkemeye bildirilecektir.
Davalar arasındaki bağlantıyı tanımlayan dördüncü fıkraya göre; davaların aynı veya birbirine benzer sebeplerden doğmuş olması yahut biri hakkında verilecek hükmün, diğerini etkileyecek nitelikte bulunması gerekmektedir. Mülga kanuna göre davaların aynı sebepten doğmuş olmasına ilişkin koşul, HMK ile benzer sebeplerin de kabul edilmesi ile genişletilmiştir.
İstinaf aşamasındaki birleştirme işleme, uyuşmazlığı doğuran asıl hukuki ilişkiye ait kararı inceleyen bölge adliye mahkemesi dairesinde yapılacaktır.
Madde 167- (1) Mahkeme, yargılamanın iyi bir şekilde yürütülmesini sağlamak için, birlikte açılmış veya sonradan birleştirilmiş davaların ayrılmasına, davanın her aşamasında, talep üzerine veya kendiliğinden karar verebilir. Bu durumda mahkeme, ayrılmasına karar verilen davalara bakmaya devam eder.
Mülga HUMK dönemindeki düzenlemeye paralel olarak, mahkeme, yargılamanın iyi bir şekilde yürütülmesini sağlamak maksadıyla, davaların ayrılmasına davanın her aşamasında re’sen veya talep üzerine karar verebilir. Ayrılma kararı vermesi halinde mahkeme, usul ekonomisi ilkesi gereğince davalara bakmaya devam eder.
