İş hayatında kullanıma sahip olan çeke güveni arttırmak ve karşılıksız çek kullanımını ortadan kaldırmak amacıyla karşılıksız çek keşide edenler için çeşitli yaptırımlar öngörülmüştür.
Çek Kanunu 5. Madde hükmü, çekle ilgili karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet verme suçuna yer vermiştir. Bu suçun oluşabilmesi için öncelikle usulüne uygun düzenlenmiş bir çek mevcut olmalıdır. Yani hazırlanan çekin Türk Ticaret Kanunu 780. Maddesinde yazılı unsurları içermesi gerekmektedir. Usulüne uygun hazırlanan çekin düzenleme tarihine göre kanuni süresi içerisinde ibraz edilmiş olması gerekmektedir. Buna göre, bir çek düzenlendiği yerde ödenecekse 10 gün; düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse bir ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Çekin düzenleme ve ödeme yerinin farklı ülkelerde olması halinde ise düzenleme ve ödeme yerlerinin aynı veya farklı kıtalarda yer almasına göre bir ay ve üç ay olmak üzere iki ayrı süre öngörülmüştür.
İbraz edilen çekin kısmen veya tamamen karşılığının bulunmaması halinde, banka görevlisi tarafından çek suretinin arkasına karşılıksızdır işlemi yapılması gerekmektedir.
Bahse konu suç, kovuşturulması şikayete tabi suçlardandır ve suçun öğrenilmesinden itibaren 3 ay ve her halükarda 1 yıllık şikayet süresi mevcuttur. Görevli mahkeme İcra Mahkemeleri, yetkili mahkeme çekin ibraz edilmek üzere ibraz edilmiş olduğu yer mahkemesi, çek hesabının açıldığı bankanın bulunduğu yer mahkemesi, hesap sahibinin yerleşim yeri mahkemesi veya şikâyetçinin yerleşim yeri mahkemesidir.
Çek Kanunu’nun 5. Maddesinde düzenlenen suç için öngörülen ilk yaptırım adli para cezasıdır. Buna göre, karşılıksızdır işlemine sebebiyet veren kişi hakkında karşılıksız kalan çek tutarından daha az olmamak üzere bin beş yüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Hâkim tarafından takdir edilen bir günlük para cezası, çekin karşılıksız kalan tutarından daha az olmamak kaydıyla gün sayısı ile çarpılarak adli para cezası miktarı belirlenir. Hükmedilen adli para cezası mahkeme tarafından iki yılı aşmamak kaydıyla dört taksit halinde ödenmesine karar verilir. Daha sonra ilgili ilam Cumhuriyet Başsavcılığı’na verilir ve Cumhuriyet savcısı otuz gün içinde hükümlüye Çek Kanunu m. 5/11 uyarınca adli para cezalarının ödenmemesi durumunda, bu cezanın kamuya yararlı bir işte çalıştırma kararı verilmeksizin doğrudan hapis cezasına çevrileceği uyarısını içeren bir ödeme emri gönderir. Bu suç için hükmün açıklanmasının geri bırakılması ve uzlaşma hükümleri öngörülmemiştir.
Ayrıca çekle ilgili karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişiler hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı hüküm altına alınmıştır. Mahkeme ayrıca yargılama devam ederken de koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına re’ sen hükmedebilecektir. Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı verilmiş olan kimse elindeki bütün çek yapraklarını ve düzenlemiş bulunduğu ve henüz karşılığı tahsil edilmemiş çekleri muhatap bankaya vermek ile yükümlüdür.
