DOKU VE ORGAN TİCARETİ SUÇU
Organ ve Doku Ticareti Suçu TCK 91, TCK 92 ve TCK 93’te düzenlenmiş olan ve Kişilere Karşı İşlenen Suçlar başlığı altında düzenlenen suç tipidir. Organ ticareti veya doku ticareti gerçekleşebilmesi için iki unsur vardır. Bunlardan ilki canlı olan insandan organ ticareti ve doku ticareti iken ikincisi kadavradan alınan organ ve dokulardır. Canlı insan üzerinden yapılabilen organ ticaretine örnekler böbrek nakli, karaciğer nakli ile sınırlıdır. Kadavra üstünden yapılabilecek organ ticareti veya doku ticareti ise böbrek nakli ve karaciğer nakli dışında, pankreas nakli, kornea nakli, kalp nakli, kalp kapakçıkları nakli ve tıp biliminin hayatımıza son yıllarda kazandırdığı yüz nakli şeklinde karşımıza çıkabilecektir. Böbrek ve karaciğer dışında sayılan doku naklinin veya organ naklinin sağlanabilmesi için kişinin beyin ölümünün gerçekleşmesi gerekmektedir.
Organ ticareti ve doku ticaretinin nitelikli hali Türk Ceza Kanunu 91/4’te ve 91/8’de belirtilmiştir. Buna göre organ ticaretini veya doku ticaretini yapan kimse bunu bir örgütün faaliyeti kapsamında yapıyorsa ya da organ satan, satın alan, aracılık eden kimseler bunu bir örgütün gayesi uğruna yapıyorsa organ ticareti ve doku ticaretinin nitelikli hali kapsamında cezalandırılırlar.
Hukuken geçerli rızaya dayalı olmaksızın, kişiden organ alan kimse ya da doku alan kimse, yapmış olduğu bu fiilden dolayı mağdurun ölmesi halinde kasten öldürme hükümlerine göre ceza verilir.
Organ ve doku ticaretinin cezai yaptırımı TCK 91’de detaylı şekilde belirlenmiştir. Buna göre; hukuken geçerli rıza olmaksızın kişiden organ alan kimselere beş yıldan dokuz yıla kadar hapis cezası verilir. Bunun dışında geçerli rıza olmaksızın doku alınması halinde verilecek olan ceza iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasıdır.
Hukuka aykırı şekilde ölü kimseden organ veya doku alınması halinde bu kişiye bir yıla kadar hapis cezası verilir.
Organ satan, doku satan, organ satılmasına aracılık eden, doku satılmasına aracılık eden, organ satın alan, doku satan alan kimselere de TCK 91/3, beş yıldan dokuz yıla kadar hapis cezası verileceğini belirtmiştir.
Bu suçların bir örgütün faaliyetleri çerçevesinde işlenmesi halinde sekiz yıldan on beş yıla kadar hapis cezası ve on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
Hukuka aykırı yollarla elde edilmiş olan organ veya dokuyu saklayan, nakleden veya aşılayan kişi TCK 91/5’ e göre, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.
Belli bir menfaat uğruna organ veya doku teminine yönelik olarak ilan veya reklam veren veya bunları yayan kişi bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.
Organ ticareti veya doku ticareti suçları bir tüzel kişiliği faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde tüzel kişilik hakkında da güvenlik tedbirleri uygulanacaktır.
Organ ve doku ticareti suçunda zamanaşımı süresi TCK 91 ve devamındaki maddelerde değil Türk Ceza Kanununun genel hükümlere ilişkin olan kısmında düzenlenmiştir. Buna göre organ ticareti veya doku ticareti yapılması dolayısıyla verilecek olan hapis cezasının beş yıldan yirmi yıla kadar olduğu durumlarda dava zamanaşımı süresi on beş yıl iken, beş yıldan fazla olmamak üzere hapis cezalarında ve adli para cezalarında dava zamanaşımı süresi sekiz yıldır.
