İNSAN ÜZERİNDE DENEY SUÇU KAPSAMI
İnsan üzerinde deney suçu, Türk Ceza Kanunu madde 90 da belirtilen ve kişilere karşı suçlar başlığı altında düzenlenen bir suçtur. Tıp belirli amaç ve gayeler doğrultusunda sürekli geliştirme durumundadır. Deney ise bilimsel çalışmaların ilk aşamasıdır. Deneme ise hastalığın tedavi konusunda olumlu ölçülerin dikkate alınarak hasta insan üzerinde yapılan işlemdir. Yeni bir metod gelişimi ve hastayı iyileştirme amacı gütse de deney ve deneme işlemlerinin çok sıkı şekilde denetlenmesi gerekmektedir. Deney suçu işlememek için TCK 90’da belirtilen şartlar yerine getirilmelidir. TCK 90’a göre;
-Deneyle ilgili olarak yetkili kurul veya makamlardan gerekli iznin alınmış olması gerekir.
-Deneyin öncelikle insan dışı deney ortamında veya yeterli sayıda hayvan üzerinde yapılmış olması şartı aranır.
-İnsan dışı deney ortamında veya hayvanlar üzerinde yapılan deneyler sonucunda ulaşılan bilimsel verilerin, varılmak istenen hedefe ulaşmak açısından bunların insan üzerinde de yapılmasını gerekli kılması gerekir.
-Deneyin, insan sağlığı üzerinde öngörülebilir zararlı ve kalıcı bir etki bırakmaması aranır.
-Deney sırasında kişiye insan onuruyla bağdaşmayacak ölçüde acı verici yöntemlerin uygulanmaması gerekir.
-Deneyle varılmak istenen amacın, bunun kişiye yüklediği külfete ve kişinin sağlığı üzerindeki tehlikeye göre daha ağır basması gerekir.
-Deneyin mahiyet ve sonuçları hakkında yeterli bilgilendirmeye dayalı olarak açıklanan rızanın yazılı olması ve herhangi bir menfaat teminine bağlı bulunmaması gerekir.
İnsan üzerinde deney suçunun nitelikli halleri TCK 90’ın devamındaki hükümlerde yer almıştır. TCK 90/4’e göre hasta olan insan üzerinde rıza olmaksızın tedavi amaçlı denemede bulunan kişi deney suçu işlemiş olacaktır. Ancak, bilinen tıbbi müdahale yöntemlerinin uygulanmasının sonuç vermeyeceğinin anlaşılması üzerine, kişi üzerinde yapılan rızaya dayalı bilimsel yöntemlere uygun tedavi amaçlı deneme, ceza sorumluluğunu gerektirmez. Açıklanan rızanın, denemenin mahiyet ve sonuçları hakkında yeterli bilgilendirmeye dayalı olarak yazılı olması ve tedavinin uzman hekim tarafından bir hastane ortamında yapılması gerekir. Bu şartlar yerine getirilirse ancak deney suçu işlenmiş olmayacaktır. TCK 90/5’e göre, insan üzerinde bilimsel deney yapan kişinin, deney sonucu hastayı yaralaması veya öldürmesi halinde burada deney suçu hükümlerine göre değil insan yaralama veya insan öldürme suçu hükümlerine göre ceza alacaktır.
İnsan üzerinde deney suçunun cezası TCK 90’da belirtilmiştir. Buna göre TCK 90/2 ve TCK 90/3’teki hükümlerde aranan şartların yerine getirilmemesi halinde insan üzerinde deney yapan kişiye verilecek olan ceza 1 yıl ile 3 yıl arasında hapis cezasıdır. Hasta olan insan üzerinde rızası olmadan tedavi amaçlı deneme yapılması halinde, deneme yapan kimseye verilecek olan deney suçu kapsamında 1 yıla kadar hapis cezasıdır. Ancak, bilinen tıbbi müdahale yöntemlerinin uygulanmasının sonuç vermeyeceğinin anlaşılması üzerine, kişi üzerinde yapılan rızaya dayalı bilimsel yöntemlere uygun tedavi amaçlı deneme, ceza sorumluluğunu gerektirmez.
