Ceza muhakemesi hukukunda olağan kanun yollarından olan itiraz kanun yolu, hakim kararı ile kanunun açıkça gösterdiği durumlarda mahkeme kararlarına karşı öngörülmüş bir hukuki çaredir.
Ceza Muhakemesi Kanunu uyarınca itiraz kanunda ayrıca hüküm konulmadığı hallerde ilgililerin kararı öğrendiği günden itibaren 7 gün içerisinde kararı veren mercie verilecek bir dilekçe ya da tutanağa geçirilmesi koşulu ile zabıt katibine beyanda bulunulması suretiyle yapılır. Tutanakla tespit edilen beyan ve imza, mahkeme başkanı veya hakim tarafından onaylanır.
Kararına itiraz edilen hakim veya mahkemenin, yapılan itirazı yerinde görmesi durumunda itiraza konu karar düzeltilir. İtirazın yerinde görülmemesi halinde kanuna göre dosya, itirazı incelemeye incelemeye yetkili olan mercie gönderilir.
İtiraz kanun yolu için itirazı incelemeye yetkili merciler;
5271 sayılı CMK 268/ (3) :‘İtirazı incelemeye yetkili merciler aşağıda gösterilmiştir:
- a) (Değişik: 18/6/2014-6545/74 md.) Sulh ceza hâkimliği kararlarına yapılan itirazların incelenmesi, o yerde birden fazla sulh ceza hâkimliğinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen hâkimliğe; son numaralı hâkimlik için bir numaralı hâkimliğe; ağır ceza mahkemesinin bulunmadığı yerlerde tek sulh ceza hâkimliği varsa, yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine; ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerlerde tek sulh ceza hâkimliği varsa, en yakın ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine aittir.
- b) (Değişik: 18/6/2014-6545/74 md.) İtiraz üzerine ilk defa sulh ceza hâkimliği tarafından verilen tutuklama kararlarına itiraz edilmesi durumunda da (a) bendindeki usul uygulanır. Ancak, ilk tutuklama talebini reddeden sulh ceza hâkimliği, tutuklama kararını itiraz mercii olarak inceleyemez.
- c) Asliye ceza mahkemesi hâkimi tarafından verilen kararlara yapılacak itirazların incelenmesi, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesine ve bu mahkeme ile başkanı tarafından verilen kararlar hakkındaki itirazların incelenmesi, o yerde ağır ceza mahkemesinin birden çok dairesinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen daireye; son numaralı daire için birinci daireye; o yerde ağır ceza mahkemesinin tek dairesi varsa, en yakın ağır ceza mahkemesine aittir.
- d) Naip hâkim kararlarına yapılacak itirazların incelenmesi, mensup oldukları ağır ceza mahkemesi başkanına, istinabe olunan mahkeme kararlarına karşı yukarıdaki bentlerde belirtilen esaslara göre bulundukları yerdeki mahkeme başkanı veya mahkemeye aittir.
- e) Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin kararları ile Yargıtay ceza dairelerinin esas mahkeme olarak baktıkları davalarda verdikleri kararlara yapılan itirazlarda; üyenin kararını görevli olduğu dairenin başkanı, daire başkanı ile ceza dairesinin kararını numara itibarıyla izleyen ceza dairesi; son numaralı daire söz konusu ise birinci ceza dairesi inceler.’
CMK 269. maddesi uyarınca yapılan itiraz, kararın yerine getirilmesinin geri bırakılması sonucunu doğurmaz. Bununla birlikte kararına itiraz edilen makam ya da kararı inceleyecek olan merci, geri bırakılmasına karar verebilir.
CMK 270. maddesinde, itirazı inceleyecek olan mercinin yazı ile cevap verebilmesi için itirazı, Cumhuriyet savcısı ve karşı tarafa bildirebileceği açıklanmıştır. Aynı zamanda itiraz mercii, inceleme ve araştırma yapabileceği gibi gerekli görmesi durumunda bunların yapılmasını da emredebilir.
Kanunda yazılı olan istisnalar saklı kalmak kaydı ile yapılan itiraz hakkında duruşma yapılmaksızın karar verilir. Ancak, gerekli görülmesi durumunda Cumhuriyet savcısı ve sonra müdafi veya vekil dinlenebilecektir.
Yapılan itirazın yerinde görülmesi halinde itiraz mercii, aynı zamanda itiraz konusu hakkında da karar verir. İtiraz üzerine kararın mümkün olan en kısa sürede verileceği yasada açıkça ifade edilmiştir.
CMK 271/4 maddesi uyarınca merciin, itiraz üzerine verdiği kararlar kesindir. Ancak ilk defa merci tarafından verilen tutuklama kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir.
