İhtiyati tedbir, para dışındaki mal, hak ve alacakların güvence altına alınmasını öngören geçici bir hukuki korumadır. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’ nda düzenlenmiştir.
İhtiyati tedbir kararı verilebilmesi için; mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişme sebebiyle hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşacağı yada tamamen imkansız hale geleceği yahut gecikmesinde sakınca bulunması veya ciddi bir zararın ortaya çıkma ihtimali bulunan hallerin bulunması gerekmektedir.
İhtiyati tedbir kararı mahkeme tarafından verilmektedir. Söz konusu inceleme basit ve hızlı şekilde yürütülür.
İhtiyati tedbir dava açılmadan önce veya dava açıldıktan sonra talep edilebilir. Dava açılmadan önce talep edilirse uyuşmazlık konusunda görevli ve yetkili olan mahkemeden, dava açıldıktan sonra ise davayı gören mahkemeden talep edilebilir. İhtiyati tedbir talebinde bu istemin sebepleri açıkça belirtilmeli ve esas uyuşmazlık konusunun da yaklaşık olarak ispat edilmesi gerekmektedir. Tam ispat yerine yaklaşık ispatın yeterli görülmesi sebebiyle geçici hukuki koruma olan ihtiyati tedbir isteminin haksız olması ihtimali de dikkate alınarak talepte bulunandan teminat alınması öngörülmüştür.
Mahkeme, tedbire konu olan mal veya hakkın, muhafaza altına alınması, bir yediemine tevdii ya da bir şeyin yapılması veya yapılmaması gibi, sakıncayı ortadan kaldıracak veya zararı engelleyecek her türlü tedbire karar verebilir. Ancak davanın esasını çözecek nitelikte bir tedbire hükmedilemez.
Uyuşmazlık konusu hakkında görülen dava sonunda aleyhine ihtiyati tedbir verilen kişinin haklılığı ortaya çıkarsa, onun uğradığı zararların karşılanması gerekir. Bu sebeple, ihtiyati tedbir kararı verilmesi için teminat düzenlenmiştir. İhtiyati tedbir talep eden kişiden % 10-15 oranına teminat yatırılması istenmektedir. Ancak söz konusu talep resmi bir belgeye yahut başkaca kesin bir delile dayanıyorsa ve durum ve koşullar gerektiriyorsa, gerekçesi açıkça ortaya konulmak şartıyla mahkeme teminatsız olarak ihtiyati tedbir kararı verebilir. Teminat alınan durumlarda, davanın esası hakkındaki hükmün kesinleşmesinden veya ihtiyati tedbir kararının kalkmasından itibaren 1 ay içinde tazminat davasının açılmaması üzerine teminat iade edilir.
İhtiyati tedbir kararı dava açılmadan önce verilmişse, bu kararın uygulanmasını talep ettiği tarihten itibaren 2 hafta içinde esas hakkındaki davasını açmak ve dava açtığına ilişkin evrakı kararı uygulayan memura ibrazla dosyaya koydurmak zorundadır. Aksi halde tedbir kendiliğinden kalkar.
İhtiyati tedbir kararı verildikten sonra 1 hafta içerisinde bu kararın uygulanması kararı veren mahkemenin yargı çevresinde yer alan icra dairesinden talep edilmelidir. Kararın tebliğ edilmesi değil verildiği tarihten itibaren söz konusu süre işlemeye başlar. Aksi halde, kanuni süre olan 2 hafta içerisinde esas hakkında dava açılmış olsa dahi, ihtiyati tedbir kararı kendiliğinden kalkar.
Karşı taraf dinlenmeden verilen ihtiyati tedbir kararına karşı 1 hafta içerisinde; ihtiyati tedbirin şartlarına, mahkemenin yetkisine ve teminata ilişkin itiraz edilebilir. Menfaati ihlal edilen üçüncü kişiler de tedbir kararının öğrenilmesinden itibaren 1 hafta içerisinde tedbirin şartlarına ve teminata itiraz edebilir. İtiraz hakkında verilen karara karşı , kanun yoluna başvurulabilir ancak bu başvuru ihtiyati tedbir kararını durdurmaz.
Aleyhine ihtiyati tedbir kararı verilen kişi, teminat gösterirse mahkeme, duruma göre tedbirin değiştirilmesine veya kaldırılmasına karar verebilir.
